Pathologische veranderingen zijn afwijkingen of veranderingen in het lichaam die optreden als gevolg van ziekte of letsel. Deze veranderingen kunnen zich voordoen op verschillende niveaus, zoals op het niveau van cellen, weefsels of organen. Pathologie is de studie van deze veranderingen en helpt bij het begrijpen van de oorzaken en gevolgen van ziekten.

Enkele voorbeelden van pathologische veranderingen zijn:

Ontstekingen: Veranderingen die optreden in reactie op infectie of letsel, zoals zwelling, roodheid en pijn.

Tumorvorming: Abnormale celgroei die kan leiden tot goedaardige of kwaadaardige tumoren.

Degeneratie: Verlies van functie of structuur van cellen en weefsels, zoals bij degeneratieve ziekten.

Necrose: Dood van cellen of weefsels door onvoldoende bloedtoevoer, infectie of andere schadelijke factoren.

Fibrose: De vorming van overtollig bindweefsel in een orgaan of weefsel, vaak als gevolg van chronische ontsteking of beschadiging.

Het bestuderen van pathologische veranderingen is cruciaal voor het stellen van diagnoses, het begrijpen van ziekteprocessen en het ontwikkelen van behandelingen.

Een klinische autopsie, ook wel bekend als een medische of ziekenhuisautopsie, is een onderzoek dat wordt uitgevoerd op het lichaam van een overleden persoon om de oorzaak van de dood vast te stellen en om meer te leren over de ziekteprocessen die aan de dood voorafgingen. Dit type autopsie wordt meestal uitgevoerd in een ziekenhuissetting en is gericht op het verkrijgen van medische kennis, het verbeteren van de patiëntenzorg en het onderzoeken van onduidelijke of onverwachte overlijdensgevallen.

Doelen van een Klinische Autopsie:

Vaststellen van de Oorzaak van de Dood: Het primaire doel is om te begrijpen waarom iemand is overleden, vooral in gevallen waar de oorzaak niet duidelijk is.

Het biedt een kans om de medische diagnoses die tijdens het leven zijn gesteld te bevestigen of te weerleggen.

Klinische autopsieën dragen bij aan wetenschappelijk onderzoek en kunnen leiden tot nieuwe inzichten in ziekten en behandelingen.

Ze helpen ziekenhuizen en zorgverleners om de kwaliteit van de zorg te verbeteren door lessen te trekken uit gevallen waarin de uitkomst niet was zoals verwacht.

Procedure:

Voor een klinische autopsie is meestal toestemming van de nabestaanden nodig, tenzij er sprake is van een gerechtelijke autopsie.
De autopsie zelf omvat de externe en interne inspectie van het lichaam. Dit kan het openen van de borst- en buikholte inhouden, evenals het onderzoeken van organen zoals het hart, de longen, de lever en de nieren.
Tijdens de autopsie kunnen weefsels en vloeistoffen worden verzameld voor verder laboratoriumonderzoek.
Na de autopsie wordt er een gedetailleerd rapport opgesteld dat de bevindingen documenteert, inclusief de vastgestelde oorzaak van de dood.

Ethiek en Overwegingen:

Klinische autopsieën zijn onderhevig aan ethische overwegingen, waaronder de noodzaak van geïnformeerde toestemming en respect voor de overledene en hun familie. Het is belangrijk dat zorgverleners transparant zijn over het doel en de procedure van de autopsie.

Belang van Klinische Autopsies:

Hoewel het aantal klinische autopsieën in de afgelopen decennia is afgenomen, blijft het een waardevol instrument voor het verbeteren van de gezondheidszorg. Ze bieden niet alleen inzicht in individuele gevallen, maar dragen ook bij aan bredere epidemiologische studies en kennis over ziekten.

In samenvatting is een klinische autopsie een belangrijke procedure in de geneeskunde die helpt bij het begrijpen van doodsoorzaken, het verbeteren van de medische praktijk en het bevorderen van wetenschappelijk onderzoek.

Een forensische autopsie is een medisch onderzoek dat wordt uitgevoerd om de doodsoorzaak van een persoon te bepalen, vaak in het kader van een strafrechtelijk onderzoek. Deze autopsies worden meestal uitgevoerd door forensische pathologen en zijn cruciaal in gevallen van verdachte of onverwachte sterfgevallen, zoals moord, zelfmoord, ongevallen of andere gewelddadige doden.

Doelen van een forensische autopsie:

Bepalen van de doodsoorzaak, vaststellen wat de directe of indirecte oorzaak van de dood was.
Verzamelen van bewijs, documenteren van verwondingen, letsels of andere belangrijke bevindingen die als bewijs kunnen dienen in een rechtszaak.
Tijd van overlijden, een schatting van het tijdstip van overlijden, wat kan helpen bij het reconstrueren van de gebeurtenissen rond de dood.
Identificatie van het lichaam of Bevestigen van de identiteit van de overledene, indien nodig.
Bieden van deskundig advies en getuigenis in rechtszaken.

Procedure:

Een forensische autopsie omvat meestal de volgende stappen:

Externe inspectie: Beoordelen van het lichaam op zichtbare verwondingen, littekens en andere kenmerken.
Interne autopsie: Openen van het lichaam om organen en weefsels te onderzoeken. Dit kan het nemen van monsters voor toxicologisch onderzoek en histopathologisch onderzoek omvatten.
Documentatie: Alle bevindingen worden zorgvuldig gedocumenteerd, inclusief foto’s en beschrijvingen van letsels en organen.
Forensische autopsies spelen een cruciale rol in het rechtssysteem en kunnen helpen bij het oplossen van misdaden, het ophelderen van ongevallen en het bieden van antwoorden aan nabestaanden.

Een onderzoeksautopsie is een medisch onderzoek dat wordt uitgevoerd na het overlijden van een persoon, meestal om de oorzaak van de dood vast te stellen. Dit type autopsie wordt vaak uitgevoerd in situaties waarin de dood onverwacht of gewelddadig is, of wanneer er juridische of forensische vragen zijn. Het doel van een onderzoeksautopsie kan variëren, maar omvat doorgaans:

Vaststellen van de oorzaak van de dood. Dit kan helpen bij het verduidelijken of de dood het gevolg is van een ziekte, een ongeval, zelfdoding, of een misdrijf.

In gevallen van vermoede misdrijven kan een autopsie forensisch bewijs opleveren dat van belang kan zijn voor een strafzaak.

Onderzoeksautopsies kunnen ook waardevolle gegevens opleveren voor wetenschappelijk onderzoek, bijvoorbeeld bij het bestuderen van ziekten en hun gevolgen.

De resultaten van een autopsie kunnen belangrijke informatie bieden aan de familie van de overledene over eventuele erfelijke aandoeningen of andere gezondheidsrisico’s.

Het proces van een autopsie omvat meestal een externe en interne inspectie van het lichaam, het nemen van monsters van weefsels en lichaamsvloeistoffen, en het uitvoeren van verschillende laboratoriumtests. De bevindingen worden gedocumenteerd in een autopsierapport, dat kan dienen als bewijs in rechtszaken of als basis voor verder medisch onderzoek.

Hippocrates en Galenus zijn beide cruciale figuren in de geschiedenis van de geneeskunde, en hun benaderingen hebben een blijvende invloed gehad op het begrip van het menselijk lichaam en de rol van autopsie in de geneeskunde.

Hippocrates (circa 460-370 v.Chr.)
Hippocrates, vaak beschouwd als de “vader van de geneeskunde”, legde de basis voor een systematische en observationele benadering van de geneeskunde. Hoewel hij zelf geen autopsies uitvoerde, legde hij de nadruk op het belang van observatie van de symptomen en het verloop van ziekten. Zijn werken, zoals de “Hippocratische Corpus”, bevatten gedetailleerde beschrijvingen van aandoeningen en hoe deze zich in het lichaam manifesteren. Deze focus op klinische observatie en het documenteren van symptomen was een belangrijke stap richting het begrijpen van de oorzaken van ziekten, wat later zou leiden tot het belang van autopsie bij het bestuderen van de doodsoorzaken.

Galenus (circa 129-216 n.Chr.)
Galenus, een Romeinse arts en filosoof, bouwde voort op het werk van Hippocrates en maakte significante bijdragen aan de anatomie en fysiologie. Hij voerde zelf autopsies uit, vooral op dieren, wat hem hielp om zijn kennis van het menselijk lichaam te verdiepen. Galenus’ studies leidden tot de ontwikkeling van een uitgebreide anatomische kennis, hoewel zijn werk vaak gebaseerd was op dierlijke anatomie en niet altijd overeenkwam met menselijke anatomie.

Galenus geloofde dat het begrijpen van het lichaam en zijn functies essentieel was voor het begrijpen van ziekten en hun behandeling. Zijn geschriften over anatomie en pathologie werden eeuwenlang als autoriteit beschouwd en hadden een diepgaande invloed op de medische wetenschap in zowel de oudheid als de middeleeuwen.

Hoewel Hippocrates en Galenus niet de moderne autopsie zoals we die nu kennen beoefenden, droegen hun benaderingen en inzichten bij aan de ontwikkeling van de geneeskunde en het belang van postmortem onderzoek. Hippocrates legde de nadruk op observatie en documentatie van ziekteverschijnselen, terwijl Galenus een praktische benadering had die anatomische kennis bevorderde door middel van autopsie op dieren. Samen hebben ze de weg geëffend voor een beter begrip van de menselijke anatomie en de oorzaken van ziekte, wat uiteindelijk heeft geleid tot de ontwikkeling van de moderne medische wetenschap en de praktijk van de autopsie.

Avicenna, ook bekend als Ibn Sina (circa 980-1037), was een invloedrijke Perzische filosoof, arts en wetenschapper uit de middeleeuwen. Hij wordt vaak beschouwd als een van de grootste denkers in de geschiedenis van de islamitische filosofie en wetenschap. Avicenna was een sleutelfiguur in de ontwikkeling van de medische wetenschap en zijn werk “De Canon van de Geneeskunde” (al-Qanun fi al-Tibb) werd eeuwenlang gebruikt als een autoriteit in de geneeskunde in zowel de islamitische wereld als in Europa.

De canon van de geneeskunde

Naast zijn bijdragen aan de geneeskunde, schreef Avicenna ook over filosofie, wiskunde, astronomie, en logica. Zijn filosofische ideeën, die een synthese vormden van Aristotelische en neoplatonische gedachten, hadden een diepgaande invloed op zowel de islamitische als de christelijke scholastiek.

Avicenna’s werk en ideeën blijven tot op de dag van vandaag van belang en worden bestudeerd in verschillende disciplines. Hij wordt vaak gezien als een van de grondleggers van de moderne geneeskunde en als een cruciale schakel tussen de oude Griekse filosofie en de opkomende Europese renaissance.

Andreas Vesalius (1514-1564) was een Vlaamse arts en anatoom die wordt beschouwd als de grondlegger van de moderne anatomie. Hij werd geboren in Brussel (destijds onderdeel van het Heilige Roomse Rijk) en kreeg zijn medische opleiding in Parijs en later in Padua, waar hij op jonge leeftijd hoogleraar anatomie werdAndreas Vesalius (1514-1564) was een Vlaamse arts en anatoom die wordt beschouwd als de grondlegger van de moderne anatomie. Hij werd geboren in Brussel.

De humani corporis fabrica libri septem (‘Over de bouw van het menselijk lichaam in zeven boeken’) is een anatomieboek geschreven door Andreas Vesalius en gepubliceerd in Bazel in 1543.

Omdat Nicolaus Copernicus in datzelfde jaar De revolutionibus orbium coelestium uitbracht, wordt 1543 soms beschouwd als de start van de Wetenschappelijke Revolutie, al is een exact beginpunt feitelijk niet aan te duiden. (pdf: CopRevTE, English Translation) De Revolutionibus Orbium Coelestium, Libri VI)

De zeven delen (“boeken”) behandelen ieder een ander onderdeel van de anatomie. Tot het boek over de spieren, bijvoorbeeld, behoren onder andere 14 houtsneden van de spieren, waarvan hier de zevende is afgebeeld. De tekeningen werden meestal gemaakt naar de opengesneden lijken van geëxecuteerden. Dit wordt hier gesymboliseerd door het touw om de nek. De 14 platen, naast elkaar gelegd, laten op de achtergrond een panoramatekening zien, wellicht de Eugenische heuvels van Abano Terme, een landstreek even buiten Padua. De anatomische tekeningen zijn van de hand van Johan Stefan van Kalkar, het landschap mogelijk van iemand van de familie Campagnola.

Omdat het boek in het Latijn is geschreven, zijn alle lichaamsdelen, spieren enz. die benoemd zijn, en dat heeft Vesalius zo veel mogelijk gedaan, ook in het Latijn benoemd. Door de grote impact van het boek zijn deze Latijnse benamingen later de standaard gaan vormen in de anatomie.

Je kan het boek HIER integraal bekijken in het Latijn.

Hoewel Vesalius zich in vele opzichten afzette tegen Galenus in dit boekwerk, maakte hij in sommige opzichten feitelijke fouten door gegevens van Galenus klakkeloos over te nemen, zoals de doorlaatbaarheid van de scheiding tussen de linker- en de rechterhelft van het hart (Vesalius ging er hier van uit dat deze openingen zeer klein waren en nauwelijks te zien).

Boeken:

Boek 1: Beenderen en gewrichten,
Boek 2: Ligamenten en spieren,
Boek 3: Aders en bloedvaten,
Boek 4: Het zenuwstelsel,
Boek 5: Spijsvertering en voortplantingsorganen,
Boek 6: Hart en ademhaling,
Boek 7: De hersenen

Vesalius schonk het eerste exemplaar van de Fabrica aan Keizer Karel V, deze versie was in keizerlijk purper ingebonden en had met de hand ingekleurde illustraties.

De KU Leuven had tot 2024 enkel een exemplaar van de eerste uitgave in zijn collectie. Een uniek exemplaar van de tweede uitgave uit 1555 betreft de kopie die aan Vesalius zelf heeft toebehoord. Het bevat namelijk aantekeningen in zijn handschrift, ter voorbereiding van een derde uitgave, die er nooit gekomen is. Het werd door een verzamelaar aangekocht bij Ketterer Kunst Doerling in Hamburg op 21 mei 2007, en voor de expositie “Vesalius at 500” in 2014 uitgeleend aan de Thomas Fisher Rare Book Library van de universiteit van Toronto.Op 2 februari 2024 werd het door Christie’s terug te koop aangeboden en door de Vlaamse Gemeenschap onder het Topstukkendecreet en de KU Leuven, met dank aan de Stichting Désiré Collen, aangekocht. Daarmee beschikt de KU Leuven zowel over een eerste uitgave, als over een tweede uitgave, door Vesalius zelf geannoteerd.

In de John Hay Library van de Brown-universiteit van Providence, Rhode Island, bevindt zich een exemplaar ingebonden in mensenhuid. Ook koning Leopold III van België bezat zo’n exemplaar dat zijn grootvader Prins Philippe Eugène gekocht had in 1894 voor 310 frank. Het boek is verdwenen en zou door de echtgenote van koning Leopold III, prinses Lilian, een paar jaar voor haar dood verkocht zijn. Vermoedelijk gaat het om het exemplaar dat zich nu in de John Hay Library bevindt.

Een groot aantal van de houtsneden die gebruikt werden voor de boeken, zijn in de Tweede Wereldoorlog, tijdens bombardementen op de stad München vernietigd.

Vesalius publiceerde in 1543 ook nog een beknopte versie van de Fabrica : de Epitome. Epitome (επιτομη, latijn epitome of epitoma), is sinds de 4e eeuw vC benaming voor een uittreksel uit een omvangrijker geschrift. Zulke uittreksels werden in de hellenistische en de keizertijd in grote aantallen vervaardigd, gewoonlijk om didactische en andere praktische redenen.Het werd net als de Fabrica in Bazel gedrukt door Johannes Oporinus en was als goedkopere versie voor studenten bedoeld. Het boek werd opgedragen aan koning Filips II van Spanje.

Belangrijkste Bijdragen van Vesalius

Zijn meesterwerk, De Humani Corporis Fabrica Libri Septem (Over de structuur van het menselijk lichaam in zeven boeken), was een baanbrekend anatomisch boek met gedetailleerde illustraties. Het corrigeerde veel fouten in de anatomie van Galenus, een Romeinse arts wiens werk eeuwenlang als gezaghebbend gold.

Vesalius pleitte voor dissectie van menselijke lichamen om anatomische kennis uit eerste hand te verkrijgen. Dit ging in tegen de traditionele praktijk waarbij men zich baseerde op dieren of oude teksten.

Correcties van Galenus’ Anatomie

Galenus had zijn studies grotendeels gebaseerd op dieren zoals apen en varkens, waardoor hij fouten maakte over de menselijke anatomie. Vesalius weerlegde deze fouten, zoals de structuur van het borstbeen en de lever.

Invloed op de Geneeskunde

Zijn werk veranderde het medische onderwijs: studenten werden aangemoedigd om zelf dissecties uit te voeren in plaats van alleen boeken te bestuderen.
Hij legde de basis voor de wetenschappelijke benadering van de geneeskunde en inspireerde latere anatomische studies.

Zijn Latere Leven en Dood

Vesalius werd later lijfarts van keizer Karel V en diens zoon Filips II van Spanje.
In 1564 ondernam hij een pelgrimstocht naar Jeruzalem, mogelijk als straf voor controversiële dissecties.
Op de terugweg leed hij schipbreuk en overleed op het Griekse eiland Zakynthos.

Erfenis

Vesalius’ werk betekende een revolutie in de anatomie en is de basis voor het moderne begrip van het menselijk lichaam.
Zijn methodologie – directe observatie en empirisch onderzoek – werd de standaard voor wetenschappelijk onderzoek in de geneeskunde.